કડવું – ૩૪ મું. રાગ સાખી – ઓખા રૂવે ચિત્રલેખા વિનવે, ઘેલી સહિયર નવ રોય; સ્વપ્ને દીઠું જો નીપજે, તો દુ:ખ ન પામે કોય. ૧. જળ વલોવે, માખણ નીપજે, લુંખું કોઈ ન ખાય; મને વહાલી હતી, સખી તું તો ચિત્રલેખાય. ૨. વેરણ થઈ વિધાત્રી જણે આડા લખિયા આંક; એકવાર આવે મારા હાથમાં તો ઘસીને વાઢું નાક. ૩.
કરમ લખાવે તો લખે, ભરીને મેલ્યો આંક; કરણીનાં ફળ ભોગવો તેમાં વિધાત્રીનો શો વાંક. ૪. વિધાત્રી આપે તેને લક્ષ દીયે, ન આપે તેને છેક; એકવાર પોકારે બારણે, તેને પુત્રી જન એક. ૫. લાંચ લઈ લખતી હતી, તો આપત સહુથી પહેલું; મારા પિયુ વિજોગણ જાણતી; મારું મન લખાવત વહેલું રે. ૬.
કડવું -૩૫ મું. રાગ આશાવરી – સ્વપ્નું સાચું ન હોય સહિયર મારી, સ્વપ્નું સાચું ન હોય, ટેક. એક રંક હતો રાજ્ય પામ્યો, સ્વપ્નાંતર મોઝાર રે; હસ્તી ઝૂલે તેને બારણે, રથ ઘોડા, પરમ વિશાળ રે; જાગીને જોવા જાય ત્યારે, ગંધર્વ ન મળે એક. સ્વપ્નું. ૧. એક નિરધનિયો તે ધન પામ્યો, સ્વપ્નાંતરમાં સાર, તેના દેશ વિદેશ વહાણ ચાલે, વાણોતર છે સાર; જાગીને જોવા લાગ્યો ત્યારે, કોને લાવે પાસ. સ્વપ્નું. ૨. એક મૂરખ હતો, સ્વપ્નાંતરમાં ભણિયો વેદ પુરાણ; જાગી ને ભણવા જાય ત્યારે, મુખે ન આવડે પાષાણ. સ્વપ્નું. ૩. એક વાંઝિયો તે સ્વપ્નાંતરમાં વેગે પામ્યો બાળ; જાગીને જ્યારે જોવા જાય ત્યારે કોનું લાવે બાળ, સ્વપ્નું સાચું ન હોય સહિયર મારી, સ્વપ્નું સાચું ન હોય. ૪.
કડવું -૩૬ મું. રાગ કલ્યાણ – ચિત્ર ચાલીને વાને વાળીને, રંગ ભેળીને પટ મેલીને; લેખણ લાવીને, કરમાં સાહિને રંગ ભરતી રે, ચિત્ર કરતી રે. ૧. હવે સ્વર્ગ લોક લખાય રે, લખ્યા સ્વર્ગલોકના રાય રે, સુર લોક લખ્યા, ભડ લોક લખ્યા, જનલોક અને તપલોક લખ્યા. ૨. સત્યલોક લખ્યા, વૈકુંઠ લખ્યું, ગણ લોક લખ્યા ને ગાંધર્વ લખ્યું; હવે ઓખાબાઈ તમે ઓરાં આવોને, આમાં હોય તે વહાલો બોલાવે રે. ૩. ઓખા આવીને કાગળમાં જોય રે, એ તો રાતે લોચન રોય રે; બાળ્ય બાળ્ય આ તો નથી ગમતું રે, એણે રણવગડામાં મેલો જઈને રમતું રે. ૪.
ચિત્ર ચાલીને, વાનો વાળીને, લખાણ લાવીને, કરમાં સાહીને, રંગ ભેળીન, પટ મેલીને, હવે પાતાળ લોક લખાય રે. ૫. અતળ લખ્યું, વિતળ લખ્યું તેણી વાર રે. ૬. લખ્યા પાતાળ લોકના રાય રે, નાગ લોક લખ્યા, તેણી વાર રે. વાસુકી નાગ લખ્યા; ત્રીશ્ચક નાગ લખ્યા તેણી વાર રે. ૭. મારી ઓખાબાઈ સલુણાં ઓરાં આવોને આમાં હોય તેને હસીને બોલાવો ને; બળ્યું બળ્યું એનું દર્પ રે, હું શું સ્વપ્નાંતરમાં પરણી આવા સર્પ રે. ૮. આ તો કાળા, લીલા, પીળા, સાપ રે, લખનારી ચિત્રલેખા તારા બાપ રે. ૯.
ચિત્ર ચાલીને, વાનો વાળીને, દીવો બાળીને; કાળજ પાડીને; મૃત્યુલોક લખાય રે, લખ્યા મૃત્યુલોકના રાય રે. ૧૦. અજમેર લખ્યું ને અલીઆવર લખ્યું, મુલતાન લખ્યું, મારવાડ લખ્યું, ખુરાસન લખ્યો, ને બંગાળ લખ્યો, ને એક મુખા લખ્યા, ને અષ્ટમુખા લખ્યા ને.૧૧.શ્વાનમુખાલખ્યા લખ્યા, માંજરમુખા લખ્યા, હસ્તીમુખા લખ્યા, ને ગંધર્વમુખા લખ્યા, લખી વનસ્પતિ ભાર અઢાર રે; હું શું સ્વપ્નાંતરમાં, પરણી આવા ઝાડ રે. ૧૩. બાઈ લખતાં તે લેખણ તૂટી રે, ખડિયામાંથી રૂશનાઈ ખૂટી રે, થયો કાગળનો અંબાર રે, તને સ્વપ્નું નથી લાગ્યું સાચુ રે. ૧૪.
કડવું – ૩૭ મું. સાખી – સોરઠ દેશ સોહામણો, મુજને જોયાના કોડ; રત્નાગર ગોમતી ત્યાં; રાજ કરે રણછોડ. ૧. સોરઠ દેશ સોહામણો, ન ચઢ્યો ગઢ ગિરનાર; ન ન્હાયો ગંગા ગોમતી તેનો એળે ગયો અવતાર. ૨. સોરઠ દેશ સોહામણો, ઢેલ ઘેલ કરંત; ગંગોદક ભરી કંચુકી, રાય હરિ ચરણે ધરંત. ૩. સોરઠ સુઘડ માનવી, રોજ નિત નિત કરે વહેવાર; એક નગર રહી માનવી; કરે ઊભો ઊભો જુહાર; ૪. રાગ લુહારી- આજ રે સ્વપ્નામાં દીઠા ગોમતીનાં તીર રે, આજ રે સ્વપ્નામાં દીઠા હળધરજીના વીર રે, આજ રે સ્વપ્નામાં દીઠો સુંદર વર ભરથાર રે, તેથી અમે અડધાં ઊંધ્યાં ને અડધા જાગતાં રે.
કડવું – ૩૮ મું.
રાગ- કલ્યાણ – ચિત્ર ચાલીને, વાનો વાળીને, રંગ ભેળીને; પટ મેલીને; રંગ ભરતી રે, ચિત્ર કરતી રે લેખણ લાવીને કરમા સાહીને. ૧. હવે સોરઠ દેશ લખાય રે, ત્યાં નગર લખ્યું દ્વારકાય રે; લખી જાદવપતી રાજધાની, તેની શોભા સૂરજથી સમાણી રે, ૨. લખ્યો જાદવ પરિવાર રે, ઉગ્રસેન લખ્યા તેણી વાર, કૃતવર્મા લખ્યા, સાત્વિક લખ્યા, ઓધવ લખ્યાને અક્રુર લખ્યા, વાસુદેવ લખ્યા તેણી વાર, ઓખા આવી જુઓને ભરથાર રે, બાઈ તેં તો એંધાણી મળિયાં ઘરડાને માથે પાળિયાં રે. ૪. તેને માથે મુગટ કુંડળ કાન રે. એવા લખ્યા જો ભગવાન રે. ઓખા આવી જુઓને ભરથાર રે. બાઈ તેના સરખું રૂપ ને તેના ચાળા રે. ૫.
મારા માથજી ગોરા અને અતિ કાળા રે, તેને વડસરો સહુ કહેતાં રે; હું પરણી ત્યારે ચોરી સાહીને રહેતા રે. ૬. લખ્યા કૃષ્ણ તણા કુમાર રે, એક લાખ એંસી હજાર રે; એથી આગળ લખ્યા તેણી વાર રે, ઓખા આવી ને જુઓને ભરથાર રે. ૭. એ તો રીંછડાના બાળ રે, એના માથે મોટા વાળ રે, એના કુળમાં મારો કંથ રે, એને ધાવણના છે દંત રે. ૮.
એ તો રૂપાળો ને ઊંચો રે, એના મોઢે ઝીણી મુછો રે; ત્યારે લખ્યા પ્રદ્યુમન રે, ઓખાનું માન્યું મન રે. ૯. જાણે હોય કોઇ રે, મુજને પરણ્યો તેનું મોય રે, એને સગો સસરો સૌ કહેતા રે, હું પરણી ત્યારે મારી પાસે રહેતા રે. ૧૦. વલણ – એમ કહીને અનિરૂદ્ધ લખિયાં, ક્ષણું ન લાગી વાર રે. મુખ મરડી ઊભી રહી, બાઈએ મારો ભરથાર રે. ૧૧.
કડવું – ૩૯ મું. રાગ – ઢાળ ચિત્રલખાના હાથમાંથી, પેલું લખિયું પૂતળું જેહ; પ્રેમ આણી ઓખાબાઈએ, ઝુટવી લીધું તેહ. ૧. ઘરમાં જઈને, કામની કાંઈ દેશે આલિંગન, માળિયામાં મેલી ચાલ્યા, પ્રાણ તથા જીવન. ૨. આણી વાર હું નહિ જવા દઉં, મેં ઝાલ્યો તમારો છેડો; મારા પિયુજી પરહરો તો, મુજને જલ્દી તેડો. ૩. ચિત્રલેખા એણી પેર બોલી સજોડે છે તે પહોંચ્યા દ્વારકામાં, આ તો ચિત્રામણનો ઘોડો. ૪.
કડવું -૪૦ મું. રાગ – પરજ – આપો તો આણી, એ વર મુને આપો હો આણી; નીકર કાઢું મારો પ્રાણ, એ વર મુને આપો હોય આણી. ટેક. મેં સ્વપ્ને દીઠો જે છોગાળો રે, તેની પાંપણનો છે ચાળો રે, મારૂં મનડું હર્યું લટકાળે, તે વર મુને આપો હો આણી. ૧. જેના દીર્ઘ બાહુ અજાન રે, મકરાકૃત કુંડળ કાન રે, અંગે શોભે ભીને વાન, તે વર મુને. ૨. જેનાં લક્ષણ વીસ ને બાર રે, મુને પરણી ગયો છે કાલ રે; તેને વરસ થયાં દસ બાર, તે વર મુને. ૩.
વરની લટકતી ચાલ રે, મને પરણી ગયો છે કાલ રે; તેને ટપકું કીધું ગોરે ગાલ, તે વર મુને. ૪. રાજે પિતાંબર પરિધાન રે; મને કહેતો ગયો નહીં નામ રે; ત્યારે ક્યાંથી સરે મારું કામ રે, તે વર મુને.૫. ચિત્રલેખા બોલી વાણ રે, સહિયર કેમ થઈ અજાણ રે, બાઈ દ્વારિકા તે જાયે કોણ, તે વર મુને. ૬. કોટ કાંગરે ચામુંડાય રે, છપ્પન કરોડ છે ચોકી માય રે; ચક્ર ઝળહળતું ત્યાંય રે, મુને મારે હેલા માંય. તે વર મુને. ૭.
કડવું -૪૧ મું. રાગ મારું – ઓખા કહે સુણ સાહેલી, લાવ્ય કંથને વહેલી વહેલી, બાઈ, તું છે સુખની દાતા, લાવ્યા સ્વામીને સુખ શાતા. ૧. ચતુરાને કહે ચિત્રલેખા બાઈ આણ્યાના ઉપાય કેવા; દૂર પંથ દ્વારામતી, કેમ જવાય મારી વતી.૨. ત્યાં જઈ ન શકે રાય કે શક, રક્ષણ કરે સુદર્શન ચક્ર, જાવું જોજન સહસ્ત્ર અગિયાર, તારો કેમ આવે ભરથાર. ૩.
નયણે નીરની ધારાવહે છે, કરજોડી કન્યા કહે છે, બાઈ તારી ગતિ છે મોટી, તને કોઈ કરી શકે ન ખોટી. ૪. સહિયરને સહિયર વહાલી છે, મેં જમણા હાથે ઘાલી; આપણે બેંઉ જણ સંગાથી, તું પ્રાણ દાતા છે વિધાત્રી ૫. મા બાપ વેરી છે મારાં, મે તો ચરણ સેવ્યાં છે તમારાં; વિધાત્રી તું દીન દયાળ. ૬. એમ કહી પગે લાગી બાળ. ચિત્રલેખાએ ધારણા દીધી.
કડવું -૪૨ મું. રાગ ઢાળ – ચિત્રલેખા કહે ઓખાબાઈ, મારે દ્વારકામાં જાવું; પ્રભુના ઘરમાં ચોરી કરવી, નથી લાડવો ખાવું. ૧. અગિયાર સહસ્ત્ર જોજન જાવું હરવા શ્રી જગદીશ; સુદર્શન ચક્ર જો મળે તો, છેદે મારું શીશ. ૨. બાઈ મુજને જાણ તો નવ પડે ને; જેમ તેમ વહેલી થાને; લાવ્ય મારા કંથને તું, ખોટી થાય છે શાને ? ૩.
જાતી વેળા ઓખા કહે છે, મારો વર રૂડો; કરમે મળ્યાં છે કુવારા, માટે રખે પહેરતાં ચુડો. ૪. ચિત્રલેખાએ કહેવા માંડ્યું, મનમાં રાખજે ધીર; સ્વપ્નામાં પરણી ગયો મારી માડી જાયો વીર. ૫. ત્યારે ઓખા કહેવા લાગી, જોઈ રહી વાટડી, મારો વર રૂડો જાણી, રખે ઓઢતી ઘાટડી. ૬.
હું નહિં ઓઢું ઘાટડી, તું એ શું બોલી વાત, તુજ સ્વપ્નમાં, પરણી ગયો મારી માડી જાયો ભ્રાત. ૭. એવું કહીને ઉપડી, તે પવન વેગે જાય; આકાશ માર્ગે સંચરી પહોંચી ગોમતી જ્યાંય.૮ ગોમતીમાં દર્શન કર્યું ને વિચાર્યું તે ઠામ; પ્રભુના ઘરમાં ચોરી કરવી, નહિ એકલાનું કામ.
૯. પછી તેણે નારદ મુનિ સંભાર્યા. તતક્ષણ આવ્યા ધાઈ; કહે રે મુજને કેમ સંભાર્યો, ચિત્રલેખાબાઈ. ૧૦. બાણાસુરની દીકરીને, લાગ્યું છે સ્વપ્ન, અનિરૂદ્ધ સેજે વરી ગયો, વિહ્વળ થયું છે મન. ૧૧. ચોરી કરવા હું આવી, સુદર્શન આડું થાય; તે માટે તમને સંભાર્યા, કરવા મારી સહાય. ૧૨.
નારદ કહે ઓરે બાઈ, એમાં તે શું કામ; એક તામસી વિદ્યા એવી ભણાવું ઊંઘે બધું ગામ. ૧૩. ચિત્રલેખા કહે સાચું કહ્યું, પણ છેતરવા જગદીશ; પહેલું સુદર્શન ચક્ર મળે તો, છેદે મારું શીશ. ૧૪. ચક્રની ચિંતા નવ કરશો, જે માર્ગે જાશે ચોકી કરવા; તેને માર્ગે હું જઈશ. બેસાડીશ વાતો કરવા.
૧૫. પછી તામસી વિદ્યા ભણાવી, જીભે જપતી જાય, ચોસઠ કળામાં ચામુંડા તે, બમણે જોરે જાય. ૧૬. ગામ તો ધારણ પડ્યું, ઊંઘ્યા સઘળા લોક; ચિત્રલેખા નગરમાં પેઠી, મુકી મનનો શોક. ૧૭. નારદે વિચાર્યું; ચિત્રલેખા, અનિરૂદ્ધને લઈ જશે. શિવ શામળિયો વઢશે, યુદ્ધ જોવા જેવું થાશે. ૧૮. ચક્કર ચોકી કરતું આવ્યું, મારગમાં નિરધાર, તે મારગે સામા મળિયા, નારદ બ્રહ્મકુમાર. ૧૯. નારદ કહકે છે. ચક્કરને દહાડે જાય છે ફરવા; એક ઘડીવાર બેસને, મુજ સાથેવાતો કરવા. ૨૦.
તું ને હું ક્યાં મળીશું, તું સાચી કહે ને વાત; કોઈ દહાડો મુજને સંભારે, દ્વારકા નાથ. ૨૧. ચક્કર મુખથી બોલ્યું વળી મારું તે ધન્ય ભાગ્ય, તમારાં દર્શનનો તો કાંથી પામું લાભ. ૨૨. ભોળું ચક્કર સમજ્યું નહિં, બેઠું નિરાંત લઈ, પેલી નારી નગરમાં પેઠી, ચોરી કરવા ગઈ. ૨૩. જોતી જોતી જ્યાં ગઈ, કૃષ્ણ તણું રે ભવન, ત્યાંથી આઘેરી પરવરી, જ્યાં પોઢ્યો, પ્રદ્યુમન. ૨૪. ત્યાંથી આઘેરી પરવરી જ્યાં મહારથી કેરો વીર, સોડ ઘાલીને પોઢ્યો, મહા ધનુષ્યધારી ધીર. ૨૫. હમણાં ને હમણાં એને જો જગાડું; મારી કેડ કકડાય; માથે હીંડોળો લઈ લીધો, ને; ઊલટ અંગ ન સમાય.
૨૬. જુગત અંબે ! જે જુગત અંબે ! કરતી તે જાય, હીંડોળો લઈ જાતા દીઠી; નારદે ત્યાંય. ૨૭. હીંડોળો લઈ પરવરી, ને સમર્તા વૈકુંઠરાય, પવન વેગે સંચરી, આકાશ માર્ગે જાય. ૨૮. બે ઘડીમાં આવી પહોંચી, શોણીતપુર મોઝાર; ને ઠેકાણે નારદજીએ, મન કર્યો વિચાર. ૨૯. એ જ્યારે ગઈ ત્યારે, હું એ મારે જાઉં, તેણે તેનું કામ કર્યુ, ખોટી શીદને થાઉં. ૩૦. નારદજી કહે છે ચક્કરને, તું નીકળ્યું ચોકી કરવા; આટલી વાર મુરખ કેમ બેઠું, મુજ સાથે વાતો કરવા. ૩૧.
નારદજી કહે છે ચક્કરને, ઊઠી જોને તારું ગામ; કાલે પછી ચોરી થાશે, લઈશ મારું નામ. ૩૨. આકાશ મારગે પક્ષિણી, તે વેગે ચાલી જાય, ઓખાબાઈ તો વાટ જુએ છે, મંદિર માળિયા માય. ૩૩. વા વાયને બારી હાલે. ખડખડાટ બહુ થાય, ચિત્રલેખા પાપણી તે હજુ ન આવી આય. ૩૪. ચિત્રલેખા ચાલી આવી મંદિર માળિયા માય, ભલે આવી, ભલે આવી; હું જગાડું ભરથાર રે. ૩૫.
કડવું -૪૩ મું.
રાગ આશાવરી – ઊંઘ્યા પિયુને જગાડીએ, ભર નિંદ્રામાંથી ઉઠાડીયે મન સંગાથે એવાં બીજીએ, બ્રહ્મહત્યા તો શીદ લીજીએ. ૧. ભરથાર પહેલાં ભામિની, જે અન્ન રાંધીને ખાય; વાગોળ થઈને અવતરે ઊંધે મસ્તક ટંગાય. ૨. ભરથાર પહેલા ભામિની જે સુવે સજ્યા માંય; આંધળી ચાકરણ અવતરે, પડે મારગ માંય. ૩. ભરથારનું જ. કહ્યું ન માને, આપ મતિ જે નારી; તે અવતરે, કોઈ બિલાડી માંઝારી. ૪.ભરથારનું ન માને, તરછોડે નિજ કંથ; હડકાઈ કુતરી અવતરે એને માથે પડશે જંત. ૫. ઓખા કહે છે ચિત્રલેખાને, તું તો બોલે આપ, પિયુ પોઢ્યા હોય પારણે, કરડવા આવ્યો હોય સાપ રે. ૬.
કડવું – ૪૪ મું. રાગ સાખી – ચરિત્ર અનેરડાં, કોઈ તેનો ન લહે મર્મ; સ્ત્રી શામને, ભોળવે, પણ ખોયો પોતાનો ધર્મ. ૧. રાગ ઢાળ-ઓખા કહે છે ચિત્રલેખાને, હવે ન બોલીશ તું આડું; કહે તો મારા પિયુને, પગ ચાંપી જગાડું. ૨. ચિત્રલેખા કહે ઓખાબાઇ, આવડી ઉતાવળી શું થાય; મોટાનો કુંવર કહાવે, કાંઈક હશે હથિયાર. ૩. ઓશિકે જઈ જોવા લાગી, તો મોટી એક ગદાય, ઉપાળીને અળગી કીધી, ઓખા ચાંપે પાય રે. ૪.
કડવું -૪૫ મું રાગ મારુ- મહા બળિયો, તે જાગીયો તેના બળનો ન આવે પાર રે, હરૂડ હાક મારી, કીધો રે હોંકાર રે. ૧. ધમક ધમક ડાંકલાં વાગે ઠારો ઠાર રે; આ તો ન હોય રે, મારા બાપનું ગામ રે. ૨. દ્વારકામાં વસે સઘળા વૈષ્ણવજન રે; અહોરાત્રિ બેઠા કરે છે, ત્યાં સહુ કીરતન રે. ૩. ભજન નાદ કેરા ચકરડા, તે હોય અપાર રે, ભૂત ભૈરવ જોગણી અસુર કોઈની નાર રે. ડાકણી છો, શાકિની છો, કોણ છો બલાય રે; ચિત્રલેખા કહે છે વીરા, ખમા ખમા ખમાય રે. ૫.
કડવું -૪૬ મું. રાગ સામગ્રી- અનિરૂદ્ધ તે જાગીને પેખે, ભુવનથી ઓરડા દેખે, કોણ કારણ અમને લાવીયાં હો. ૧. ચિત્રલેખ બોલે શીર નામી, તમને લાવી છું હું જાણી; ઓખાને કરો પટરાણી, વર વરવાને અરથ હો તમને લાવીયા; હો. ૨. નારી ધન્ય દીસો છો કુંવારી; કન્યા હું પરણું તો થાય છે અન્યાય, કેમ પરણું હો અસુર નંદની હો. ૩.
કડવું -૪૭ મું. રાગ વલણ- બાણાસુરની નગરીમાં, ગડગડિયાં નિશાન રે; એણે રે શબ્દે અનિરૂદ્ધ જાગીઆ. ૧. જાગ્યા જાગ્યા જાદવરાય, જુગતીથી દેખે રે આ તો ન હોય અમારી નગરી, ન હોય પેખે રે, ન અસુરનાં માળિયાં રે. ૨. અમારું ન હોય ગામ રે, ન હોય, પુષ્પ કનકનો ઢોલિયો રે. ૪. અહીંયા નાદ ઘણા વાગે રણતુર ઘણેરાં ગાજે રે; ન હોય, ન હોય શંખ, શબ્દ શોહામણો રે. ૫
મને કાંઈ રાંડ લાવી રે, મારી દ્વારિકાને છોડાવી રે; કઈ ભુમિમાં રે, મુજને ભોળવ્યો રે. ૬. આ ઊંચા ઊંચા માળ, લોઢે જડ્યા કમાડ રે; રત્નાગર શેં નથી ગાજનો ? ૭. ચિત્રલેખા બોલી વળતી રે, તમે જોઈને દેજો ગાળ રે; આવ્યા છો તો આ કન્યા સુખે વરો રે. ૮. ત્યારે અનિરૂદ્ધ બોલ્યો વાત, મુછે ઘાલી હાથ રે; જાણી જોઈને, જાત ગળીમાં કેમ બોળિયે રે. ૯. મારો વડવો જુગજીવન, પ્રદ્યુમનરાયનો તન રે; તે માટે નહિં પરણું દૈત્યની દીકરી રે.
૧૦. ચિત્રલેખા બોલી વાત રે, ઢાંકી રાખો તમારી જાત રે; હમણાં વાતો કાઢીશ વડવા તણી રે. ૧૧.સનકાસુરને મારી રે, સોળ હજાર લાવ્યા નારી રે, તમો સમજો, મનમાં રે તારા બાપે એક નથી પરણી રે. ૧૨. એકે લગ્ન નવ વરિયા રે, નવ પુછ્યા કુળ ને પળિયા રે; જાતભાત કોઈની પૂછી નહિં રે. ૧૩. તારા બાપની જે ફોઈ અર્જુન સંન્યાસીને ગઈ રે, મોં કાઢીને બોલે એવું નહિં રે. ૧૪. જેણે વાયો વૃંદાવનમાં વંશ, જેણે માર્યો મામો કંસ રે; ધાવતા માસી મારી પુતના રે. ૧૫.
ધાવતાં મારી માસી રે; કરી કંસની દાસી રે, કુળની વાત કહેતી નથી રે. ૧૬. તારો વડવો માખણ ચોર, ચાર્યા વૃંદાવનમાં ઢોર રે; છાશ ઘીમાં તો ઉછરિયો રે. ૧૭. સત્રાતજી ને કાજે રે. મણિ લેવા ગયા મહારાજ રે; ત્યાંથી પરણી લાવ્યા, જાંબુવતી રીંછડી રે. ૧૮. લાંબા નખ ને ટુંકા કેશ રે, વરવો દિશે વેશ રે; ભૂંડા મુખના છુંછા ઉપર શું મોહી રહ્યા રે. ૧૯. કહો તો વધારી કહીએ, નિકર અહીંથી છાના રહીએ રે, પૂછો તો, કન્યાનું કુળ સાંભળો રે.
૨૦. તારો વડવો જુગજીવન એનો વડવો કૈલાશનો રાજન રે; ઓખાની માડી તો, ઉમિયા સતી રે. ૨૧. હિમાચળની ભાણેજ રે, ગણપતિ તેનો વીર રે; ઉમિયાની અર્ધાંગેથી ઓખા ઉપજી રે. ૨૨. તારો વડવો જુગજીવન એનો વડવો બળિ રાજન; એક સમે બળિરાયે, યજ્ઞ માંડિયો રે. ૨૩. બળિરાજ જગ્નનો અધિકારી, તારો વડવો ભિખારી રે; સાડાત્રણ ડગલાં માટે, કર જોડિયા રે. ૨૪. આટલી વડાઈ શાને કરો છો, એના બાપની ભૂમિમાં રહો છો રે; કરમ હીણના કપાળમાં કોઈ ચોડે નહિં કંકુ રે. ૨૫. કહો તો વાત વધારી કહીએ, નીકર અહીંથી છાના રહીએ, આવ્યા છો તો આ કન્યા સુખે વરો રે. ૨૬.
કડવું -૪૮ મું. રાગ -ઢાળ – અનિરૂદ્ધ વળતો કોપ્યો, ક્યાં ગઈ મારી ગદાય, બે જણના મારી કરું કટકાય, ૧. તમો જાણ્યું અહીંયાં લાવી, કર્યું ભલેરું કામ, તમને બે જણને મારી ઊડી જાઉં દ્વારકા ગામ. ૨. ઓખા ત્યારે થરથર ધ્રુજી, વેગે આવી આડી, મારા પિયુજીને હું મનાવું, તું લાવી તે તારો પાડ રે. ૩.
કડવું- ૪૯ મું. રાગ -સિંધુડો- મારા સોરઠિયા સુજાણ, મળ્યા મને મેલશો માં; મારા જીવના જીવન પ્રાણ, મળ્યા મને મેલશો મા. ૧. મારા હૈયા કેરા હાર; મળ્યા મને મેલશો મા. ૨. સાસુડીના જાયા મળ્યા મને મેલશો મા. ૩. સ્વપ્ને શીદ ઝાલ્યો તો હાથ, ચાલો તો કાઢું પ્રાણ; મળ્યા મને મેલશો મા. ૪. ત્યારે અનિરૂદ્ધ બોલ્યા વાણ, સાંભળ સુંદરી, એ અબળાએ નાંખ્યા બોલ, અમશું લડી. ૫. મારા વડવાની વાત, કાઢી જે વઢી; ત્યારે ઓખા બોલી વાત, એ છે દાસલડી. ૬.
કૌભાંડની તે આપ પગની ખાસલડી, ત્યારે અનિરૂદ્ધ બોલ્યા વાણ, હવે હું તને વરું. ૭. ગાળો દીધી સાર, મારું વેર વાળ્યું ખરું, ચિત્રલેખા બોલી વાણ. ગાળો દીધી સહી. તમે બે થયા છો એક, પરણાવું સહિ. ૮. પરણાવવાની પેર, સઘળી મેં લહી; મને મળિયા નારદ મુન્ય, વિદ્યા શીખવી. ૯. ત્યારે ઓખા બોલી વાણ; હવે વાર શેની; પરણાવ માળિયા માય, રાજકુંવરી નાની. ૧૦.
કડવું-૫૦ મું. રાગ ધોળ – માળિયામાં મિથ્યાં અગ્નિ પ્રગટ કીધી રે, માળિયામાં દેવતા સાક્ષી લીધી રે; માળિયામાં નારદ તંબુર વાય રે, માળિયામાં કળશ ચોરી બંધાય રે. ૧. ચિત્રલેખા પહેલું મંગળ વરતાય રે; પહેલે મંગળ શાં શાં દાન અપાય રે, ચિત્રલેખા આપે છે કરની મુદ્રિકાય રે, દાન લે છે કૃષ્ણ તણો સંતાન રે. માળિયામાં બીજું મંગળ વરતાય રે, બીજે મંગળ શાં શાં દાન અપાય રે; ચિત્રલેખા આપે છે શોળ શણગાર રે, દાન લે છે કૃષ્ણ તણો સંતાન રે.
માળિયામાં ત્રીજું મંગળ વરતાય રે, ત્રીજે મંગળ શાં શાં દાન અપાય રે; ચિત્રલેખા આપે નવરસ હાર રે, દાન લે છે કૃષ્ણ તણો કુમાર રે. માળિયામાં ચોથું મંગળ વરતાય રે, ચોથે મંગળ શાં શાં દાન અપાય રે; ચિત્રલેખા આપે છે ગાયોના દાન રે, દાન લે છે કૃષ્ણ તણો સંતાન રે. માળિયામા સમે વરતે સાવધાન રે, માળિયામાં આરોગ્યા કંસાર રે; માળિયામાં ચાર સૌભાગ્યવંતી તેડાવો રે, ઓખાબાઈને સૌભાગ્યવતી કહી બોલાવો રે. માળિયામાં ઓખા અનિરૂદ્ધ, પરણી ઊઠ્યા રે, માળિયામાં ત્યાં તો સૌનેય મેરું થાય રે.
કડવું -૫૧ મું. રાગ – ચોપાઈ ત્રિતાલ- બોલ્યા સુકજી પ્રેમ વચન, સાંભળ પરીક્ષિત રાજન; મળીને બેઠા સૌ સહિયર નારી, વદે વચન કૌભાંડ કુમારી. ૧. સુખ ભોગવો શ્યામાને સ્વામી, ચિત્રલેખા કહે શીશ નામી, બાઈ તું કરજે પિયુના જતન, રાંક હાથે આવ્યું રતન. ૨. વર કન્યા સુખે રહેજો, બાઈ મુજને જાવા દેજો, અન્ન બેનું આપે છે રાય, ત્રીજું કેમ સમાય ? ૩. તમો નરનારી રીજે કીજે, હવે મુજને આજ્ઞા દીજે, બોલી ઓખા વળતી વાણી, મારી સઈયર થઈ અજાણી. ૪.
હવે સખી ઓખા વળતી ભાખે, કેમ બાઈ જીવું છું તું જ પાંખે; આપણે બે જણ દિન નીરગમશું, અન્ન વહેંચીને જમીશું. ૫. દુ:ખ થાશે તો દઈશું થાવા, પણ નહિં દઉં તુજને જાવા; બેની હું તો રહીશ ભુખી, તુજને નહિ થાવા દઉં દુ:ખી. ૬. હું આપીશ મારો ભાગ, હમણાં નથી જવાનો લાગ, મા બાપ વેરી થયાં છે મારા, મેં તો ચરણ સેવ્યાં છે તમારા. ૭. તુજ તાતને ઘેર ન જવાય, જાણ બાણાસુરને થાય; ચિત્રલેખા કહે સુણ વાણી, મારી સઈયર થઈ અજાણી.
૮. પ્રધાન પુત્રી કહેવાઉં છું માત્ર, હું છું બ્રહ્માણીનું ગાત્ર; તુ જ અર્થે લીધો અવતાર મેળવ્યાં નારી ભરથાર, ૯. એમ કહી કરી પ્રસન્ન ચિત્રલેખા ગઈ બ્રહ્મસદન; ઓખાએ આંખડી ભરી. કંથે આસના વાસના કરી. સ્વામી આશા બાંધી નારી, પછી ચિત્રલેખાને વિસારી જે દહાડે તુજને સ્વપ્ન, તે દાડે મુજન સ્વપ્ન. ૧૧.
જાણે પરણ્યાં છું ઓખા નારી. ઉઘાડી મેલી’તી બારી, બેને સરખી વિજોગની પીડા નરનારી કરે ક્રીડા. બેની ચડતી જોબનની કાયા, પ્રીત બંધને બાંધી માયા; નેહ જણાવે ઓના નારી, રમે અનિરૂદ્ધ કુંજબિહારી. ૧૩. જે જોઈએ તે ઉપર આવે ભક્ષ ભોજન કરે મન ફાવે; પહોંચ્યો ઓખાનો અભિલાષ, પછી આવ્યો અષાઢ માસ. ૧૪. આવ્યા વર્ષા કાળના દન, મેહ ગરજે બહુ પરજન્ય; ચમકે આકાશે વીજળી ઘણી બોલે કોકીલા વાણી મધુરી.
૧૫. મહા તપસીના મન ડોલે, ત્યાં તો બપૈયા બહુ બોલે; તેલ મરદન કરે છે અંગે, કેસર ચંદન ચરણે રંગે. ૧૬. આંખે અંજન આભ્રણ સાર, તંબોળ કેરા આહાર; નિલવટ ચાંદલો તવો, ચંદ્ર શરદ પુનમના જેવો. ૧૭. શીશ ફૂલ સેંથો સિંદૂર, તેને મોહ્યો અનિરૂદ્ધ સુર; કને ઝાલ ઝબકતી જોઈ, કાન કુંવર રહ્યો મોહી. ૧૮.
તાકે સોહિએ મોતીની વાળી, તેને રહ્યો અનિરૂદ્ધ નિહાળી; મોહ્યો મોહ્યો ભ્રુકુટીને જોડે, મોહ્યો મોહ્યો તે મુખને મોડે. ૧૯. મોહ્યો મોહ્યો ટીલડી વડે, મોહ્યો મોહ્યો કેશની લટે. મોહ્યો ઘુઘરીના ઘમકે, મોહ્યો ઝાંઝરને ઝમકે. ૨૦. દીઠું મેડિયે સુંદર કામ, તેણે વિસાર્યું દ્વારિકા ગામ, ઘણું ભક્ષ ભોજન કરે આપ, તેણે વિસાર્યા મા ને બાપ.
૨૧. પામ્યો અધરામૃત પકવાન, તેણે વિસાર્યું હરિનું ધ્યાન; ઓખા સુખ તણો સાગર, તેણે વિસાર્યો રત્નાગર. ૨૨. અનિરૂદ્ધને ચાલે છે ગમતી, નારી હીંડે નરની ચાલે છે નમતી; નારી નારી મુખે ઓચારતા, હીંડે ઓખાની પુંઠળ ફરતા. ૨૩. ઘેલો કીધો મરજાદા મેલી, નવ જુવે દીવસ કે રાત્રી, રાત દિન નિરગમે છે રમી ચારે આંખે ઝરે છે અમી. ૨૪. શુદ્ધ બુધ તો વિસરી તહીં, એટલે ચોમાસું ગયું વહી. ૨૫. વલણ-ચોમાસું તો વહી ગયું, આવ્યો આસો માસ રે, કન્યા ટળી નારી થઈ ઓખા પામી સુખ વિલાસ રે. ૨૬.
કડવું -૫૨ મું. રાગ મલાર -વર્ષાઋતુ વહી ગઈ રે, રમતા રંગ વિલાસ, સુખ પામ્યા ઘણું રે. એટલે આવ્યો અશ્વિન માસ. ૧. એક સમે સહિયર આવી શરદ પૂનમની રાત; માણેકઠારી પૂર્ણિમા રે, ઉત્તમ દિસે આસો માસ. ૨. ચંદ્રમાને કિરણે બેઠાં, હિંડોળે નરનાર; હાસ્ય વિનોદમાં રે, કરતા વિવિધ વિલાસ. ૩.
રક્ષક રાયનો રે, તેણે દીઠી રાજકુમારી; કન્યા રૂપ ક્યાં ગયું રે; ઓખા દિસે મોટી નારી. ૪. ચિત્રલેખા ક્યાં ગઈ રે, એકલી દિસે છે ઓખાય; રાતી આંખલડી ફુલી દિસે છે કાયા. ૫. હિંડે ઉર ઢાંકતી રે, થયા છે નખપાતુ અધરમાં શ્યામતા કોઈ પુરૂદંતનો ઘાત. ૬. સેવક સંચર્યો રે, એવો દેખીને દેદાર, મંત્રી કૌભાંડને રે, જઈને કહ્યા સમાચાર.
૭. પ્રધાન પરવર્યો રે, જ્યા અસુરા કેરો નાથ; રાયજી સાંભળો રે, મંત્રી કહે છે જોડી હાથ. ૮.લૌકિક વારતા રે, કાંઈ આપણને લાંછન; જીભ્યા છેદિયે રે, કેમ કહીએ વજ વચન, ૯. બાળકી તમ તણી રે, તે તો થઈ છે નારી રૂપ, વાર્તા સુણી રે; આસનથી ઢળીયો ભૂપ. ૧૦.
ધ્વજા ભાંગી પડી રે, એ તો અમથી અકસ્માતે; બાણ કોપ્યો ઘણો રે, મંત્રી સાંભળ સાચી વાત. ૧૧ શિવે કહ્યું તે થયું રે, તારી ધ્વજા થશે પતન; તે વારે જાણજે રે, રિપુ કોઈક થશે ઉત્પન્ન. ૧૨. જાઓ મંત્રી તમો પુત્રી કેરી પેર; તેને જન; જાણે નહિ, તેમ તેડી લાવો ઘેર. ૧૩.
પ્રધાન પરવર્યોન, સાથે ડાહ્યા ડાહ્યા જન; ઓખાજી માળીયે રે, હેઠે રહીને કહે વચન. ૧૪. કૌભાંડ ઓચર્યો રે, ઓખાજી દ્યોને દર્શન; ચિત્રલેખા ક્યાં ગઈ રે, ચાલો તેડે છે રાજન. ૧૫ ઓખા થર થર ધ્રુજતી રે, પડી પેટડીએ ફાળ; શું થાશે નાથજી રે, આવી લાગી મહા જંજાળ
૧૬. રખે તમે બોલતા રે, નાથજી દેશોના દર્શન; મુખ ઊડી ગયું રે, ઓખા નીર ભરે લોચન. ૧૭. બાળા બહુ વ્યાકુળી રે, કાંઈ કદળી કેરે રે વર્ણ, કસ કસ્યા વિના રે, કંચુકી પહેરી અવળે વર્ણ. ૧૮. બાળીએ બાળકી રે; ઉભી રહીને ત્યાં આવી કૌભાંડે કુંવરીન રે, ભયંકર વચને બોલાવી. ૧૯.
ચિત્રલેખા ક્યાં ગઈ રે, તું એકલડી દીસે બાળ; કનયા રૂપ ક્યાં ગયું રે, ખીજશે બાણાસુર ભૂપાળ. ૨૦. શરીર સંકોચતી રે, કરતી મુખડા કેરી લાજ; ઘરમાં કોણ છે રે મુજને કહોને આજ. ૨૧. ગંડસ્થળ કર ધરી રે, કોઈ પુરૂષ દંતનો ઘાત; શણઘટ તાણતી રે, બોલી ઓખા ભાંખી વાત. ૨૨. શરીર સારૂં નથી રે, ચિત્રલેખાએ કીધું શયન; તેને હું આકળી રે, દુ:ખથી નીર ભર્યું લોચન. ૨૩. મંત્રી ઓચર્યો રે, ઓખા બોલી આળ પંપાળ, હેઠા ઉતરો રે, નહિ તો ચડીને જોઈશું માળ. ૨૪. વલણ-માળ જોઈશું તમ તણો, ભાંગશે તમારો ભાર રે; એવું જાણીને હેઠા ઉતરો, રાય કોપ્યો છે અપાર રે. ૨૫.
કડવું -૫૩ મું. રાગ-સામગ્રી કન્યાએ ક્રોધ જણાવીયો, હાકોટ્યો પ્રધાન; લંપટ બોલતાં લાજે નહિ, ઘડપણે ગઇ શાન. કન્યા. ૧. પાપી પ્રાણ લેવા ક્યાંથી આવિયો બોલતો શુદ્ર વચન; એ વાત સારું કરવી જોઈશે, જીભલડી છેદન. કન્યાએ. ૨. હું તો ડાહ્યો દાનવ તને જાણતી, ભારે ખમ કૌભાંડ; એવું આળકોને ન ચડાવીએ ભાંગી પડે રે બ્રહ્માંડ. કન્યાએ. ૩.
કહેવા દેને મારી માતને પછી તારી વાત, હત્યા આપું તુજને, કહું દેહનો પાત. કન્યાએ. ૪. કૌભાંડ લાગ્યો કંપવા પુત્રી પરમ પવિત્ર, પછી કાલાવાલા માંડિયા, જાણ્યું સ્ત્રી ચરિત્ર, કન્યાએ. ૫. બાઈ રાજાએ મને મોકલ્યો, લોકો પાડ્યો વિરોધ,ઓખાજી પૂછવા માટે, આવડો શો ક્રોધ. કન્યા. ૬. એવું કહેતાં સેવક મોકલ્યો બાણાસુરની પાસ, રાજાએ મંત્રીને કહાવિયુ, જુઓ ચઢીને આવાસ. કન્યા.
૭. કૌભાંડ કોપ કરીને ગાજિયો, વગડાવ્યાં નિશાન; માળિયેથી બંને ઉતરો બાણાસુરની આણ. કન્યાએ. ૮. દાસને આપી આજ્ઞા, સ્તંભ કરો છેદન, ઓખાએ આંસુડા ઢાળિયાં ચંપાશે સ્વામીન, કન્યા. ૯. હોકારો અસુરનો સાંભળી, ઉભો થયો અનિરૂદ્ધ; મેઘની પેઠે ગાજિયો, કંપી નગરી બદ્ધ, કન્યાએ . ૧૦. મંત્રી કહે સુભટ સાંભળો કોઈ જોદ્ધો બોલ્યો અહીં; આપણા નાદે ઊઠિયો, મેઘ શબ્દેથી સહી, કન્યાએ. ૧૧.
ઓખાએ નાથને બાથમાં ઘાલિયા; શું જાણો છો વહીં; માંડી જુઓ યુદ્ધને, હવડાં જાઉં કહીં, કન્યાએ. ૧૨. આ સો ઉદ્યમ વઢવા તણો; નથી બાપનું ધામ; દાનવને માનવ જીતે નહિ, ન હોય ઋતુ સંગ્રામે. કન્યા. ૧૩. નાથ કહે સુણ સુંદરી, વાત સઘળે થઈ; હવે ચોરી શાને આપણે, બેસીએ બારીએ જઈ. કન્યા. ૧૪. વલણ – જઈ બેઠાં નરનારી બંને, વાત વિપરીત કીધી રે; છજે બેઠા કાન કુંવર ઓના ઉછંગે લીધી રે.
કડવું – ૫૪ મું. રાગ -રામકળી – જોડી જોવાને જોધ મળ્યા ટોળેજી, ઓખાને બેસાડી અનિરૂદ્ધે ખોળેજી; કંઠમાં બાવલડી ઘાલીને બાળાજી, દેખી કૌભાંડને લાગી જ્વાળાજી. ૧.
ઢાળ – જ્વાળા પ્રગટી, ઝાળ પ્રગટી, સુભટ દોડ્યા સબળા, મંત્રી કહે ભાઈ સબળ શોભે, જેમ હરિ ઉછંગે કમળા. ૧. લઘું સ્વરૂપને લક્ષણવંતો, આવી સુતા સંગ બેઠો; જ્યાં સ્પર્શ નહિં પંખી તણો તે, માળિયામાં કેમ પેઠો ? ૨. નિ:શંક થઈને છજે, બેઠાં, નિર્લજ નર નારી; હાસ્ય વિનોદ કરે ઘણો, લજ્જા ન આણે મારી. ૩.
ઓખાએ અપરાધ માંડ્યો; ધાઈ ધાઈ છે સોઈ; પ્રધાન કહે એ પુરૂષ મોટો, કારણ દીસે કોઈ. ૪. અંબુજ વરણી આંખલડીને ભ્રુકુટી રહી ખમ ખમી, રોમવાળી વાંકી, વળી વઢવા રહ્યો ટમટમી. ૫. માળ ધર્યો સુભટ સર્વે, બોલે છે આનંદ; અહો વ્યભિચારી ઉતર હેઠો, એમ કહે કૌભાંડ. અલ્પ આયુષ્યના ધણી, જમપુરીનો માર્ગ સત્ય; અસુર સરીખા રિપુ માથે, કેમ થઈ બેઠો સ્વસ્થ
૭. બાણાસુરની દીકરી તેને ઈંદ્રે ન થાય આળ; તે રાજકુંવરીની સંગે તું ચઢીને બેઠો માળ. ૮. સાચું કહે જેમાં શીશ રહે; કોણ નાત કુળને ગામ; યથાર્થ તું ભાંખજે, કેમ સેવ્યું ઓખાનું ધામ ! ૯. અનિરૂદ્ધ વળતાં બોલિયાં સાંભળો સુભટ માત્ર; ક્ષત્રી નંદન હું ઈચ્છાએ આવ્યો, બાણનો જમાત્ર. ૧૦. મંત્રી કહે અલ્યા બોલ્ય વિચારી, ઉતરશે અભિમાન, જમાત્ર કોનો, બાળ કોનો, કોણે કીધું કન્યાદાન. ૧૧.
અપરાધી પૂરણ ઉતર હેઠો, તને બાણારાયની આણ, આ દાનવ તારો પ્રાણ લેશે, મરણ આવ્યું જાણ. ૧૨. વિચાર જાણ જીવ્યાનો, જો પડ્યો રણવાસે ચુપ; સિંહ હોય તો હાંકે ઊઠે, પણ દીસે છે જાંબુક. ૧૩. બેઉ જણાને જોઈને, પાછો ચાલ્યો કૌભાંડ, કૌભાંડનું વાક્ય સાંભળી, બોલ્યો બળીરાજાનો તન. ૧૪. સાંભળતામાં ચાર લાખ યોદ્ધા મોકલ્યા તત્કાળુ; તે ઓખાએ દીઠા આવતા પેટમાં પડી ફાળ. ૧૫.
કડવું -૫૫ મું. રાગ- પરજ – કામિનીએ જ્યારે કટક દીઠું, ઓખા થઈ નિરાશ, અરે દૈવ આ શું કીધું, મનમાં હતી મોટી આશ. વાલા કેમ વઢશો રે, મારા પાતળિયા ભરથાર; વાલા કેમ. ૧. ટેક. અરે પિયુ તમે એકલા, કરમાં નથી ધનુષ્યને બાણ, એ પાપી કોપિયો,તે લેશે તમારા પ્રાણ. વાલા. ૨. આછી પોળલ ધીએ ઝબોળી, માંહે આંબા રસ ઘોળી; તમે જમતાં હું પીરસતી, ભરી કનક કટોરી. વાલા. ૩.
આળોટે પાળોટે અવની પર, રૂદન કરે અપાર; બોલાવી બોલે નહિં, નયણે વરસે આંસુની ધાર. ૪. વળી બેસે ઊઠે ને વળી, થાય વદન વિકાસણ વીર : તીવ્ર બાણ જ્યારે છૂટશે, સહશે કેમ કોમળ શરીર. વાલા. ૫. મારા માતા પિતાને જાણ થયું, ને કટક મોકલ્યું પ્રૌઢ; પાપી બાપે કંઈ નવ જાણ્યું, બાણાસુર મહા મુઢ. વાલા. ૬.
કડવું- પ૬ મું. રાગ – ઢાળ – ઘેલી નારી કાલાવાલા, જે કરો તે ફોક; અમો એવું યુદ્ધ કરીએ, તે જાણે નગરના લોક. ૧. તું જાણે પિયું એકલા ને હાથે નહિ હથિયાર, તારા બાપે ચાર લાખ મોકલ્યા, તે મારે મન છે ચાર. ૨. તું જાણે પિયું એકલાને કર નહિ ધનુષ્યને બાણ; એક ગદા જ્યારે ફરશે ત્યારે લઇશ સર્વના પ્રાણ. ૩.
ચિત્રલેખા ચતુર નારી, વિધાત્રીનો અવતાર; ઓખાએ તે ધ્યાન ધરિયું, આવી માળિયા મોઝાર. ૪. એવું કહીને જોયું શય્યામાં, ગદા તો નવ દીઠી; ચમકીને પુછ્યું ચિત્રલેખાને, અંગ લાગી અંગિઠી. ૫. ચિત્રલેખા કહે મહારાજ, હું તો ચતુર થઈને ચૂકી; મેં જાણ્યું મુજને મારશે, ગદા દ્વારિકામાં મુકી. ૬. અનિરૂદ્ધ કહે શાને વઢું, મારે હાથ નથી હથિયાર, ચિત્રલેખાએ નારદ સંભાર્યા, માળિયા મોઝાર.
૭. નારદ કહે મુજને કેમ સંભાર્યો, કૌભાંડ કેરી તન; મહારાજ જુદ્ધે ચઢે અનિરૂદ્ધ, દેજો આશીર્વાદ વચન. ૮. નારદે આશીર્વાદ દીધો, સૌભાગ્યવતી ઓખાબાઇ; ભલો ભલો પુત્ર પ્રદ્યુમનનો, ચીરંજીવી અનિરૂદ્ધભાઈ. ૯. ભલો ભલો તું પૂત્ર પ્રદ્યુમનનો વીર તણો વિકરાળ; અંતરિક્ષ ઊભો હું જોઉં છું, આણ સરવનો કાળ. ૧૦. અલ્યા ઘણીવાર તો બેસી રહ્યો, ને વાત તણું નહિ કામ; બૈરામાં બાકરી બાંધી બોળ્યું બાપનું નામ. ૧૧. અનિરૂદ્ધ કહે શાને વઢું, હથિયાર નથી કંઈ એક; જોદ્ધા ઝાઝા શોર કરે છે, ત્યાં તો શો કરવો વિવેક ?
૧૨. નારદ કહે છે ઓખાબાઈને તું આદ્ય જગતની માત; તારું સામર્થ્ય હોય જેટલું, જે આપ સ્વામિને હાથ. ૧૩. ઓખાએ એક ભોંગળ લઈને કાઢી આપી બહાર; સ્વામીના કરમાં આપી, તેમાં હજાર મણનો ભાર. ૧૪. વીર વિકાસી ભોંગળ લીધી, માળિયામાં ધાય; ચાર લાખ જોદ્ધા તરવરિયા તે સામા યુદ્ધે જાય. ૧૫
ફ ગેડી ગુપ્તી ફરસી તંબુર છુટે ઝાઝા બાણ; માળિયાને છાંકી દીધું, જેમ આભલિયાની ભાણ. ૧૬. આવતાં બાણ એકઠાં કરીને, પાછાં નાંખે બાળ; ઊંચેથી આવી પડે છે, આણે સરવનો કાળ. ૧૭. ભડાક લઇને ભોંગળ મારી, અનિરૂદ્ધે જેણીવાર; તે રણકારા કરતી આવી, તેણે કર્યો ઘણો સંહાર. ૧૮. અનિરૂદ્ધ કેરો માર, તે યોદ્ધાથી ન ખમાય; મારી કટક સર્વે કટકા કીધું, આપે નાઠા જાય. ૧૯. રહો રહો શા માટે નાસો, કાં થાઓ રાંક ? હું તમારા કાજ આવ્યો છું, મારો ન કાંઢો વાંક.
૨૦. અંગ ધ્રુજે કાંઇ ન સુજે, આવ્યા રાયની પાસ; બાણાસુર શું બેસી રહ્યો ને, કટક થયું સૌ નાશ. ૨૧. જોદ્ધા સહું નાશ થયા રે, હું ચોરીથી નાઠો સાર, તમને આવ્યો સંભળાવવા ઘણું કરી પોકાર. ૨૨. નાસ રાજા ભુંગળ આવી, પ્રાણ તારો જાય; બાણાસુર પડ્યો ગાભરો, દેવ આ તે શું કહેવાય ? ૨૩.
બીજા રાય છે લાખ મોકલ્યા, જઈ કરો સંગ્રામ; મારી બાંધી લાવો કહું છું, એને તો ઠામ. ૨૪. જોદ્ધા આવ્યા જોરમાં તે, કરતા મારો માર; છ લાખ આવી ઊભા રહ્યા, તેના બળ તણો નહિ પાર. ૨૫. કોઈ એક ને બે જોજન, ઊંચા જ કહેવાય; કોને માથે શીંગડા લોચન ઉદર સમાય. ૨૬. ખડગ ખાંડા તુંબર ફરસી ગોળા હાથે નાળ; તોપ, કવચ, રણભાલા, બરછી, મુદગરને ભીંડીમાળ. ૨૭. સાંગ ગેડી ગુપ્તી, ગદાને, ઝળકતી તલવાર; બાણાસુરના યોદ્ધા તે કરતા મારો માર.
૨૮. કંઈક કચ્ચર ઘાણ થયા ને, કોઈકના કકડાય, કુંભસ્થળ ફાટી ગયા ને, પડ્યા તે પૃથ્વીમાંય. ૨૯. અનિરૂદ્ધે પછી વિચાર્યું. ગદા પડી છે ધર્ણ, જોદ્ધા આવ્યા જોરમાં તે કેમ પામશે મરણ ? ૩૦. પછી પડતું મુક્યું પૃ્થ્વી ઉપર, ગદા લીધી હાથ; કાળ ચક્રની પેઠે સેજે, સૌ સંહાર્યા સાથ. ૩૧. કોઈ જોદ્ધાને ઝીંકી નાખ્યા, ઝાલ્યા વળતી કેશ; કોઈને અડબોથ મુકીને, કોઈને પગની ઠેશ. ૩૨. કોઈના મોંઢા ભાંગી નાખ્યાં, ત્રાસ પાડ્યો બુમરાણ બહુ થાય; છ લાખ ચકચુર કરીને, ગયો માળિયા માંય. ૩૪.
નાઠા જોદ્ધા વેગે ગયા, જ્યાં છે બાણાસુર રાય; નાસ રાજા ભોંગળ આવી, પ્રાણ તારો જાય. ૩૫. ન હોય કંઈ નાનો કુંવર, દીસે છે કોઈ બળિયો; ઘણીવારનો યુદ્ધ કરે છે, કોઈનો ન જાય કળિયો. ૩૬. કૌભાંડને તેડાવી પુછ્યું, હવે શું કરવું કાજ; આટલે છોકરે નીચું જોવડાવ્યું, ધિક ધિક મારું રાજ. ૩૭.
રાગ બિહાર -મતવાલો મહાલે માળમાં, જઈ જોદ્ધાએ સભામાં સંભળાવ્યું; કૌભાંડનેં ચડિયો કાળ, મતવાલો મહાલે માળમાં, ૧. જુગ જીત્યું પણ કોઇ નવ દીઠું, સ્વર્ગ મૃત્યુ પાતાળમાં, કહો કૌભાંડ હવે શું, મારો લાગ્યો ભારે ભુપાળમાં. મતવાલો. ૨. સહુ સૈન્યનું સામર્થ્ય ભાંગ્યું, બહુ બળ દીઠું છે બાળમાં રે; દસ લાખનો દાટ જ વાળ્યો, હજી છે વઢવાની ચાલમાં, મતવાલો. ૩.
કહો પ્રધાન હવે શી વલે થાશે, બાણ પડ્યો જંજાળમાં રે, રાતમાં જઈને રોકી રાખો, નાસે પ્રાત:કાળમાં મતવાલો. ૪. વિખિયા રે વળગ્યો તે નહિ થાય અળગો, જેમ માખી મધજાળમાં રે; બકરી શાને ધારો, જણાય સિંહની ફાળમાં. મતવાલો. ૫. બાળકને જે બાંધી લાવે, તેને વધાવું રતન ભરી થાળથી રે, સિંહપણું વેરાઈ ગયું ને, થયો સંગ્રામ શિયાળમાં રે. મતવાલો. ૬.